Η φιλοσοφική σκηνή του '60

Alain Badiou

Μικρό φορητό πάνθεον

Μετάφραση: Βαγγέλης Μπιτσώρης.

Εκδόσεις Άγρα

Στο «Μικρό φορητό πάνθεον», σ' αυτή τη μικρή συλλογή επικήδειων, ο Αλέν Μπαντιού ανακαλεί στη μνήμη του, αλλά και στη μνήμη τη δική μας, όχι μελαγχολικά, όπως φροντίζει να μας ξεκαθαρίσει εξαρχής, όλους εκείνους τους «φίλους, εχθρούς και εταίρους» που με το έργο τους θεμελίωσαν ό,τι χαρακτηρίζουμε σήμερα σύγχρονη σκέψη. Απώλειες που γίνονται αφορμή για να υπερασπισθεί ο Μπαντιού, για μια ακόμη φορά, και με απαράμιλλο σθένος και σαφήνεια, το μέγεθος, αλλά και τον αληθινό προορισμό της μεγάλης φιλοσοφίας, απέναντι στη ρηχότητα του σύγχρονου, μιντιακού «φιλοσοφικού» λόγου. «Αυτοί που γύρω στα 1965», σημειώνει, «ήταν μεταξύ είκοσι και τριάντα χρόνων γνώρισαν έναν εξαίρετο αριθμό δασκάλων στο πεδίο της φιλοσοφίας. Οι παλαιοί, όπως ο Σαρτρ, ο Λακάν ή ο Κάνγκιλεμ, ήσαν ακόμη σε πλήρη δραστηριότητα, κάποιοι άλλοι, που ήσαν λίγο νεότεροι, όπως ο Αλτουσέρ, ανέπτυσσαν το έργο τους, ενώ μια ολόκληρη γενιά, οι Ντελέζ, Φουκώ, Ντεριντά εισέρχονταν στην αρένα. Όλοι αυτοί οι δάσκαλοι, σήμερα, είναι νεκροί. Η φιλοσοφική σκηνή (σήμερα) είναι κατειλημμένη ευρέως από απατεώνες...». Απέναντι στη σημερινή κατάπτωση της φιλοσοφίας, όπου διακηρύσσει «το απρόσιτο του Αγαθού» και την κυνική της διαθεσιμότητά στον ρεαλισμό, ο Μπαντιού μάς υπενθυμίζει κάποιες φιλοσοφικές στιγμές που φανέρωσαν αυτή τη συμβαντική φύση της φιλοσοφίας, την αδύνατη θέση του σημείου της διαφυγής της.

Για τον Μπαντιού η φιλοσοφία είναι η σκηνή της αλήθειας, ο τόπος του Πραγματικού, πέραν όμως της εμφανούς γεγονοτολογίας του. Και θα 'ναι αυτή η μυστική διάσταση του πολιτικού, εν τέλει, υποκειμένου που θα καταστεί για τον Μπαντιού και το σημείο των δημόσιων, φιλοσοφικών του συνομιλιών. Είναι, προ πάντων, αυτό το «περιπλανώμενο υποκείμενο» του Λακάν που θα ρηγματώσει όλο το τοπίο των πολιτικών θεωριών και θα το εγγράψει στο ίχνος της ολικής του διαθεσιμότητάς. Η μείζονος, επίσης, φιλοσοφικής σημασίας πολιτική στράτευση του Σαρτρ, οι «φιλοσοφικές» αναγνώσεις της μαρξικής σκέψης από τον Αλτουσσέρ, η λιοταριανή «Εκτροπή από τον Μαρξ και τον Φρόιντ», η μελαγχολική απόσυρση του Ντελέζ, ο εν εγρηγόρσει ορθολογισμός του Φουκώ, ή αυτή η αποδομητική σκηνή του Ντεριντά, είναι όλα αυτά μεταξύ άλλων οι αποφασιστικές φιλοσοφικές στιγμές που ιχνογραφούν κι εγκαλούν απ' την «ανύπαρκτη» θέση του αυτό το πολιτικό υποκείμενο, όπως ακριβώς η μαρξική φιλοσοφία εγκάλεσε απ' την ανυπαρξία του το προλεταριάτο. Οι στοχασμοί μάλιστα του Μπαντιού, πάνω σ' αυτό το «σημείο της ανυπαρξίας», στο κείμενο του για τον Ντεριντά, είναι και από τις πιο φωτεινές στιγμές του βιβλίου. Μια δεικτική, φιλοσοφική χειρονομία που απολύει και κατονομάζει τον κόσμο, και τον εγγράφει στην αδύνατη προοπτική της αλήθειάς του.

Με τα δεκατέσσερα ονόματα που περιέχονται σ' αυτό το πάνθεον ο Μπαντιού δεν είχε πάντοτε τη σχέση μιας ευθύγραμμης συμφωνίας. Η φιλοσοφία είναι ένα πεδίο μαχών, έλεγε ο Καντ. «Ωστόσο μπροστά στα γιατροσόφια των νεότερων μιντιακών φιλοσόφων», αλλά και μπροστά στην πολεμική που με τη σειρά του δέχεται τώρα κι ο Μπαντιού, «τώρα έχουμε τους ίδιους εχθρούς», θα ακούσει κάποια στιγμή απ' τον Ντεριντά, συντάσσεται έτσι πλέον από την ίδια πλευρά με τους πρώην «αντιπάλους» του, την πλευρά των μαρτύρων κατηγορίας «στη δίκη που εγείρεται από το Άπειρο εναντίον των πλαστογράφων... Αυτούς τους δεκατέσσερις νεκρούς φιλοσόφους πράγματι τους αγαπώ όλους. Ναι, τους αγαπώ».

Πρώτη δημοσίευση: Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, 22.1.2011.