Στον τόπο του άλλου

Κάρεν Μπλίξεν

Πέρα από την Αφρική

Μετάφραση: Έφη Φρυδά

Εκδόσεις Μεταίχμιο

   Η Κάρεν Μπλίξεν γεννήθηκε το 1885, σε μια εύπορη αστική οικογένεια, που είχε στενές σχέσεις με την αριστοκρατία της Δανίας. Από μικρή ζωγράφιζε κι έγραφε ποιήματα. Δεκαεφτά χρόνων άρχισε να σπουδάζει ζωγραφική σε μια ιδιωτική σχολή στην Κοπεγχάγη. Τον Δεκέμβριο του 1912 αρραβωνιάζεται τον δεύτερο ξάδελφο της, τον σουηδό βαρόνο Μπρορ φον Μπλίξεν-Φίνεκε και την επόμενη χρονιά ταξιδεύει μαζί του ατμοπλοϊκώς στην Κένυα για να παντρευτούν και να ζήσουν στη φυτεία καφέ που είχε ο μέλλων σύζυγός της.

   Το «Πέρα από την Αφρική», που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1937, καταγράφει αυτή την αφρικανική εμπειρία της Μπλίξεν. Χωρίς να στέκεται σε ημερομηνίες καταγράφει ένα εσωτερικευμένο τοπίο από τη δική της μοναδική θέση, αυτή της αφήγησης: «Θεωρώ τον εαυτό μου ως έναν αφηγητή ιστοριών, ο οποίος ανήκει σε μια αρχαία, αργόσχολη και πρωτόγονη φυλή». Απ' αυτή τη θέση, θα προσεγγίσει και την άγνωστη ήπειρο, πέρα από τις αποικιοκρατικές και ρατσιστικές αντιλήψεις της εποχής της. Η Αφρική θα γίνει έτσι για την Μπλίξεν ο δικός της τόπος, «είμαι εδώ όπου πρέπει να είμαι», ο τόπος όλων των δυνατών της αφηγήσεων, αυτός που θα την ένωνε με τη μοναξιά της, τη μοναξιά του ξένου, «μια Ευρωπαία, ξένη εγώ σε όλα τα θέματα της ζωής». Από το σπίτι της φυτείας ένας ολόκληρος κόσμος θα στροβιλίζεται γύρω της, ένας κύκλος υψηλών επισκέψεων. Η μικρή αντιλόπη των απέναντι λόφων, το αηδόνι της μουσκεμένης νύχτας, τα σεμνότυφα φλαμίνγκο, η συναναστροφή με τους ιθαγενείς, ο άλλος τους κόσμος, τα στολίδια τους, οι χοροί τους, ο τρόπος που βλέπουν ή δεν βλέπουν τα πράγματα. Αλλά πάνω απ' όλα η νύχτα, αυτή η αφρικανική νύχτα, που ξενυχτά με τους αστερισμούς της πάνω απ' όλες τις τύχες του κόσμου. Η Μπλίξεν το ξέρει αυτό, θα αφεθεί έτσι στην πιο βαθιά λησμονιά αυτής της νύχτας, στην ελευθερία της, στον τρόπο των δυνατών αισθημάτων. Στο θόλο αυτής της νύχτας θα γνωρίσει και τον Αγγλο Ντένις Χάτον, έναν αρχηγό σαφάρι, όπου μαζί του θα κυνηγήσει λιοντάρια και ύστερα θα ανοίξει μαζί του ένα μπορντό, εκεί δίπλα στο κουφάρι της λέαινας και με όλα τα όρνια να κάνουν κύκλους πάνω απ' το κεφάλι τους στο πορφυρό φως του ορίζοντα. Με το μικρό του αεροπλάνο θα πετάξουν μαζί πάνω από τις ανατολικές ακτές και θα διαβάσουν ποιήματα στην ανοιχτωσιά του Ινδικού ωκεανού. Όταν αυτός θα τσακιστεί με τ' αεροπλάνο του σε ένα ταξίδι, η Μπλίξεν θα 'χει πάρει το μήνυμα. Θα τον θάψει σε έναν λόφο απέναντι από το σπίτι της, σε μια τοποθεσία που είχαν διαλέξει και οι δύο για να γίνουν οι τάφοι τους, «και θα επιστρέφουμε εκεί για πάντα». Αυτή όμως ποτέ ξανά. Ο θάνατός του, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και την κακή σοδειά του έτους, την αναγκάζουν να αφήσει το κτήμα και να εγκαταλείψει την Αφρική. Οι σελίδες που ακολουθούν είναι πολύτιμες. Ο κόσμος όλος αρχίζει να ξεθωριάζει και να ξεμακραίνει απέναντι της, οι λόφοι, το δάσος κι αυτοί οι άνθρωποι του κτήματος. «Λόφοι, δάση, πεδιάδες και ποτάμια, άνεμος, όλα ήξεραν ότι χωρίζουμε. Όλη η συμπεριφορά του τοπίου άλλαξε απέναντι μου». Η Αφρική ήταν για την Μπλίξεν ό,τι ήταν και για τους περισσότερους Ευρωπαίους εκείνη την εποχή, ο χαμένος παράδεισος, η σκηνή της αδύνατης ελευθερίας, αυτός ο τόπος του άλλου, του αδύνατου άλλου, όπως αποδεικνύεται πάντα.

Πρώτη δημοσίευση: Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, 2.4.2011.