Τετάρτη 20 Ιουνίου 2018

Η απειλή της εκτεχνίκευσης



Charles Taylor
Δυσανεξίες της νεωτερικότητας
Μετάφραση: Μιχάλης Πάγκαλος
Εκδόσεις Εκκρεμές

Υπάρχει κάτι στην εποχή μας που δυσκολεύει την ύπαρξη, που την κάνει να δυσανασχετεί απέναντί του. Ένα στρεβλό όραμα, ένα αρνητικό ιδεώδες, που εγκλωβίζει τον άνθρωπο στο περίκλειστο περιβάλλον του ατομισμού και συγχρόνως αποστερεί από τα πράγματα τη σαγήνη και την ανοικτότητά τους. Ο,τι από την εποχή του Μεσοπολέμου, ήδη, είχε κατονομάσει ο Heidegger ως απομάγευση του κόσμου. Στις «Δυσανεξίες της νεωτερικότητας» ο Τσαρλς Ταίηλορ επιχειρεί να εντοπίσει αυτά τα δυσάρεστα σημεία, αυτές τις μαύρες τρύπες του σύγχρονου βίου, που απογοητεύουν τον άνθρωπο. Μία από τις κύριες αιτίες αυτής της κρίσης είναι για τον Ταίηλορ και η ηγεμονία του εργαλειακού λόγου, η τάση δηλαδή να αναζητούμε παντού την οικονομικότερη απόδοση, την καλύτερη αναλογία κόστους και αποτελέσματος και να καθίσταται μάλιστα αυτή η λογική ως το μόνο κριτήριο της επιτυχίας. Ο Ταίηλορ μάλιστα συνδέει την ορθολογικότητα αυτού του λόγου με την επικράτεια της σύγχρονης τεχνολογίας. Όλες οι λύσεις πλέον που προκρίνονται είναι τεχνολογικές, ακόμη κι εκεί όπου η διακύβευση είναι διαφορετική. Οτιδήποτε εγγράφεται εκτός του τεχνολογικού σύμπαντος θεωρείται υπόθεση χωρίς κανένα κύρος.
Αυτή η συρρίκνωση που επιφέρει στη ζωή η τεχνολογία, και ο εργαλειακός της λόγος, έχει γίνει αφορμή για να διατυπώνεται στις μέρες μας ένας αντιδραστικός και σκοταδιστικός λόγος, ένας λόγος που καταλήγει να είναι αρνητής αυτού του ίδιου του επιστημονικού γεγονότος. Απέναντι στους υπέρμαχους της τεχνολογίας, που περιμένουν από αυτή να λύσει το σύνολο των προβλημάτων μας, υπάρχουν κι αυτοί που βλέπουν στο τεχνολογικό πολιτισμό την απόλυτη παρακμή και ζητούν την επιστροφή σε μια προτεχνολογική κοινωνία, ώστε ο άνθρωπος να μπορέσει να ανακαλύψει εκ νέου εκεί τη φυσική του ύπαρξη και την αυθεντική επαφή με τον εαυτό του. Για τον Ταίηλορ όμως η λύση δεν βρίσκεται ούτε στη μία ούτε και στην άλλη πλευρά, αλλά σ' αυτόν τον ηθικό λόγο της νεωτερικότητας, στην αναζήτηση των ηθικών πηγών της τεχνολογίας, στον αναπροσανατολισμό του τεχνολογικού γεγονότος στις ανώτερές του δυνατότητες. Η ανάπτυξη της τεχνολογικής κοινωνίας δεν απορρέει, σύμφωνα με τον Ταίηλορ, μονάχα από το πρόταγμα της κυριαρχίας, αλλά από πολύ πλουσιότερες ηθικές πηγές, τις οποίες όμως η ανάπτυξη του εργαλειακού πνεύματος συσκότισε. Μια διαφορετική νοηματοδότηση του τεχνολογικού γεγονότος είναι λοιπόν εφικτή, αλλά μόνο μέσα από την επανεύρεση αυτών των ηθικών του καταβολών και εμπνεύσεων. Αντί λοιπόν να αναγνωρίζουμε την τεχνολογία μόνο στο πλαίσιο «ενός συνεχώς αυξανόμενου ελέγχου πάνω σ' ένα συνεχώς υποχωρούν όριο ανθιστάμενης φύσης», ο Ταίηλορ προτιμά να τη χρεώνει στο «ηθικό πλαίσιο της πρακτικής καλοσύνης», ένα πλαίσιο που προσφέρει μια ορθότερη κατανόηση του «ανθρώπινου πράττειν». Απέναντι στον εργαλειακό λόγο μιας αντικειμενοποιημένης μηχανής ο Ταίηλορ μάς καλεί να αναγνωρίσουμε το τεχνολογικό επίτευγμα ενός όντος με σάρκα και αίμα, που πράττει μέσα στον ηθικό ορίζοντα της αυθεντικότητάς του. Και ακριβώς σε αυτό το σημείο πρέπει να αρχίσει για τον φιλόσοφο η μεγάλη συζήτηση για τους σύγχρονους όρους της αυθεντικότητας του ανθρώπου. Η αυθεντικότητα είναι αυτή που ανοίγει για τον σύγχρονο άνθρωπο την «εποχή της υπευθυνοποίησής του». Όπου από τη μια θα είναι ένα ον διαπερατό στη γλώσσα της επιστήμης και από την άλλη, σε μια διαρκή επαφή με αυτές τις ηθικές καταγωγές τού Είναι του.

Πρώτη δημοσίευση: Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, 17.7.2010.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου